Lisanslı Depoculuk Sistemi Nedir ?
-Depolamaya uygun nitelikte ve standardize edilebilmesi mümkün olan tarım
ürünlerinin sınıf ve kalitelerinin yetkili sınıflandırıcı olarak isimlendirilen
laboratuarlarca belirlenmesini,
– Modern altyapıya sahip sağlıklı ortamlarda depolanmasını,
– Bu ürünlerin ticaretinin ürünün mülkiyetini temsil eden ürün senetleri vasıtasıyla;
uluslararası alanda da faaliyet gösterebilecek nitelikteki ürün ihtisas borsasında
yapılmasını öngören bir sistemdir.
Lisanslı depoculuk sistemindeki aktörler kimlerdir?
Üreticiler, tacirler, sanayiciler, aracılar ve bunların yanı sıra bankalar, sigorta şirketleri
ve yatırımcılardır.
Sisteme konu ürünler hangileridir?
Hububat, Baklagiller, Yağlı tohumlar, Pamuk, Fındık, Zeytin, Zeytinyağı, Kuru Kayısı,
Antepfıstığı
Lisanslı depoculuk sisteminin hedefleri nelerdir?
1- Hasat dönemlerinde tarım ürünlerindeki arz yığılması nedeniyle oluşan fiyat
düşüşlerinin önlenmesi ve piyasanın dengelenmesi,
2- Özellikle finansman sıkıntısı çeken küçük çiftçiler ile ürün sahiplerinin, lisanslı
depolara verdikleri ürünleri karşılığında aldıkları ürün senetleri aracılığıyla
bankalardan kredi ve finansman sağlamaları,
3- Tarım ürünleri ticaretinin herkesçe kabul gören standartları belirlenmiş ürünler
üzerinden yapılması, kaliteli üretimin teşvik edilmesi, güvenli bir piyasanın
oluşturulması,
4- Tarım ürünleri ticaretinin kayıt altına alınması,
5- Ülkemizde halihazırda uygulanmakta olan tarım reformunun başarılması ve tarım
ürünleri ticaretinde özel sektör katılımının artırılması,
6- Üretimde ve fiyatlandırmada Devlet müdahalelerinin asgariye indirilmesi, bu alana
yönelik yapılan yüksek harcamalardan önemli tasarruf sağlanması, serbest piyasa ve
fiyat oluşumunu bozan müdahalelerden uzaklaşılması,
7- Tarım ürünleri üreticileri açısından kolay pazarlanabilen, iyi muhafaza edilen ve
nakliye masrafları en aza indirilmiş bir sistemle istikrarlı ve daha yüksek bir gelir
seviyesi elde edilmesi,
8- Yatırımcılar için dövize, altına, hisse senedine, faize ve benzerlerine alternatif yeni
bir yatırım aracı sağlanması,
9- Ürün ticareti ile uğraşan tacir ve sanayicilerimizce, kalitesi bilimsel kriterlere göre
belirlenmiş ve fiyat istikrarı sağlanmış ürünlerin kolayca temini,
10- Tarım ürünlerinin, fizikî mal ve numune gösterilmesine ve teslimine gerek
olmaksızın ürün senetleri veya elektronik ürün senetleri aracılığıyla ticaretinin
yapılması,
11- Standardı belirlenmiş ürün ve lisanslı depo sistemiyle tarım ürünlerinde vadeli
işlem ve opsiyon piyasalarına geçilmesi,
12- Ürün depolanması, bankacılık ve sigorta sektörü açısından yeni iş alanlarının
oluşturulması,
13- Ülkemizin yakınında bulunduğu Orta Doğu, Balkanlar, Türkî Cumhuriyetler ve
Asya coğrafyasındaki tarım ürünleri ticaretinde de önemli rol üstlenmesi ve pay sahibi
olunması,
Hedeflenmiştir.
Lisanslı depo şirketi nasıl kurulur, kuruluş koşulları nelerdir?
Tarım ürünleri lisanslı depo işletmeleri, ekonomik ihtiyaç ve etkinlik şartları göz
önünde bulundurularak Bakanlığımızca verilecek izinle anonim şirket şeklinde
kurulur. Şirketin kuruluşunda, bir milyon liradan az olmamak üzere depolama
kapasitesine göre yönetmelikle belirlenen tutarda ödenmiş sermayeye sahip
olunması ve ilgili yönetmelikte gösterilen belgelerin ibraz edilmesi koşulları aranır.
Kuruluşunu gerçekleştiren lisanslı depo işletmeleri nasıl faaliyete geçer?
Kuruluş izni alan şirkete ancak Kanunun öngördüğü şartları taşıdığının tespiti halinde
faaliyet izni (lisans) verilir. Şirket faaliyet izni almadan depoculuk faaliyetinde
bulunamaz, ürün kabul edemez, ürün senedi düzenleyemez. Lisans alınmadan
lisanslı depo veya lisanslı depo işletmesi izlenimini verecek hiçbir isim, unvan, işaret
ve benzerleri kullanılamaz.
Lisanslı depo işletmek üzere lisans almak için müracaat edenler, depo kapasitesinin
ürün rayiç bedelinin %15’inden az olmamak üzere belirlenen tutarda lisanslı depo
teminatı vermek zorundadır. Yine, Lisanslı depo işleticileri, lisans koşulu olarak
işletme tesisleri ve lisanslı depoculuk faaliyeti kapsamında depoladığı ürünler için
sigorta yaptırmak zorundadır. Ayrıca, belgelerin tam ve yeterli olduğunun tespiti
halinde, Bakanlığımızca oluşturulan bir komisyonca depo ve tesisler yerinde incelenir
ve inceleme sonucu gerekçeleriyle birlikte bir rapora bağlanarak Bakanlığa
sunulur.Yapılan inceleme ve değerlendirme sonucunda öngörülen şartları taşıdığı
anlaşılanlara ve belirtilen belgeleri ibraz edenlere lisans verilir.
Lisans bedelleri nasıl ve neye göre belirlenir?
5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanununun 14 üncü maddesi
uyarınca, lisanslı depo işletmeleri, yetkili ve referans yetkili sınıflandırıcılar ile
elektronik kayıt kuruluşuna verilecek lisanslara ilişkin genel bütçeye gelir
kaydedilecek bedeller her yıl 1 Ocak tarihinden geçerli olmak üzere Bakanlık
Makamının Onayı ile belirlenir. Lisans bedelleri belirlenirken depolama kapasitesi
dikkate alınır.
Ürün senedi nedir ve nasıl kullanılır?
Bir ürünün lisanslı depo işletmesine teslim ve kabul edilmesi halinde, söz konusu
ürün için ürün senedi düzenlenir. Teslimat sırasında ürün senedi dışında
düzenlenen tartım makbuzu ve delil niteliğini haiz benzer belgeler de ürünün
mülkiyetinin ispatında kullanılabilir.
Ürün senedi veya delil niteliğini haiz diğer belgeler; ürünün aynı miktar, cins, sınıf ve
kalitede mudîye geri verilmesini garanti eder ve bu teslim satış değil vedia (emanet)
anlamındadır. Basılı ürün senetleri hükmünde olmak üzere elektronik ortamda da
ürün senetleri oluşturulabilir.
Lisanslı depo işleticisi, mudînin talebi üzerine, hukuken geçerli bir mazereti
olmadıkça gecikmeksizin ürünü teslim eder. Ürünün tesliminde bu ürüne ait ürün
senedini geri alır ve iptal eder.
Ürün ihtisas borsası/borsaları nedir?
Lisanslı depoculuk sistemi kapsamındaki tarım ürünlerinin fiziki veya elektronik
ortamlarda alım satımına aracılık eden,
Gerek ürünlerin fiziki olarak, gerekse ürünü temsilen lisanslı depo işletmelerince
çıkarılan ürün senetlerinin ve alivre sözleşmelerin ticaretine aracılık eden,
Yeterli alt yapı ve elektronik donanım ile mali alt yapıya sahip olan,
Faaliyet alanı bölgesel, ulusal veya uluslararası olabilen,
Bakanlar Kurulunca kuruluş izni ve Bakanlığımızca faaliyet izni verilen, anonim şirket
şeklinde faaliyette bulunacak kuruluşlardır.
Ürün ihtisas borsasının görev ve sorumlulukları nelerdir?
Alivre sözleşmeler ile lisanslı depolarca düzenlenen kıymetli evrak hükmündeki ürün
senetleri ve ürünü temsil eden benzer senetlerin alım satımı ve rehni gibi işlemlerin
ürün ihtisas borsalarında kontrolü ve tescili zorunludur. Borsada tescil
gerçekleşmedikçe ürün mülkiyeti başkasına devredilemez.
Ürün senetlerine ilişkin; alım satımın tescili, devir ile bedelinin ödenmesi, alıcı ve
satıcı ile üçüncü şahısların haklarının korunması, yükümlülüklerinin yerine getirilmesi
ve alım satıma ilişkin diğer hususlar, borsanın sorumluluğunda olup, bu işlemlerden
dolayı doğan zararlar borsa tarafından tazmin edilir.
Ürün İhtisas Borsasının sağlayacağı faydalar nelerdir?
Mudiler ürünlerini, yakın çevrelerindeki sınırlı sayıdaki tüccara satmak zorunda
kalmayacak, çok sayıda alıcının oluşturacağı rekabetten yararlanabilecektir.
Çok sayıda alıcı ve satıcının bulunduğu, fiyatın objektif olarak oluşabildiği bir piyasa
oluşacaktır.
Ürünler, elektronik ürün senetleri vasıtasıyla elektronik ortamda el değiştirebilecektir.
Sanayiciler işletmelerinin ihtiyacı olan ürünleri kısa zamanda kolayca tedarik
edebilecektir.
Ülkemiz, bölgede tarım ürünleri ticaretinin merkezi konumuna gelebilecektir.
Ürün senetleri; altın, döviz, hisse senedi gibi alternatif bir yatırım aracı haline
gelecektir.
Ürün senetleri, faizsiz yatırım araçları olmaları nedeniyle, özellikle ortadoğu
sermayesi tarafından talep görebilecektir.
Mevcut ticaret borsaları, ürün ihtisas borsasının acentesi olmalarına imkan tanınmış
olması itibariyle, bu borsanın bölgelerdeki temsilcilikleri olarak faaliyet
gösterebilecektir.
Gelişmiş ülkelerde tarım ürünleri ticaretinde yaygın biçimde kullanılan vadeli işlem
araçları, ülkemizde de yaygınlaşabilecektir.